Odlu silahın istiqamətini təyin edən gülləsi necə fəaliyyət göstərir və onu nə üçün icad etmişdirlər? 

Öz istiqamətini təyin edən döyüş sursatı – vacib olub, onu istifadə etmədən müasir ordu silahının əksər növlərinin doldurulmasını təsəvvür etmək qeyri – mümkündür. Xüsusilə  gecə saatlarında istiqamətini təyin edən güllələrin hərəkəti yaxşı nəzərə çarpır. Bu cür atəşlər həddən artıq effektli görünür. Lakin bütün buinlara baxmayaraq, onlar estetik gözəllik üçün deyil, əməli fayda əldə etmək üçün yerinə yetirlir. Bəs istiqamətini təyin edən güllə necə qurulmuşdur və necə fəaliyyət göstərir?

Güllədə praeelənmiş yanar maddəli kolba mövcuddur. /Foto: dlyakota.ru.

Öz istiqamətini təyin edən döyüş sursatlarının birincidərəcəli və vacib tapşırığı atıcının buraxdığı döyüş sursatının məhz haraya uçacağını təyin etməkdən və bununla birlikdə, atəşə sürətlə düzəliş verməkdən ibarətdir. Əksər hallarda istiqamətini təyin edən patronlar adi patronlar ilə əvəz olunur.  Məsələn, Kalaşmikov avtomatının darağına qoyulan döyüş sursatından hər üçüncüsü öz istiqamətini təyin edən güllədir.

Hər üçüncü güllə - öz istiqamətini təyin edən güllədir. /Foto: popgun.ru.

Öz istiqamətini təyin edən döyüş sursatları hələ Birinci Dünya müharibəsində meydana çıxmış və əsasən pulemyotlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Doğrudur, bu cür tipli ilk döyüş sursatlarının görüntüsü həddən artıq zəifdir. Buna görə də, əksər hallarda “öz istiqamətini təyin edən güllələr” gecə saatlarında tətbiq olunurdu. Günorta saatlarında isə  350-400 metr məsafədən yanan patronu görmək mümkün deyildi.

Öz istiqamətini təyin edən döyüş sursatının quruluşu göründüyündən mürəkkəb deyildir. Patronun bütün mahiyyəti ondan ibarətdir ki, onun arxa hissəsində bir neçə layda presslənmiş pirotexniki maddəli balaca “stakan” yerləşir.  Atəş anında patronun əsas barıtı kapsulanın alışmasına səbəb olur və o da özünəməxsus işıqlanmanı yaradaraq kifayət qədər davamlı şəkildə  yanır. Müasir pirotexnika vasitələri hətta günəşli havada da öz istiqamətini təyin edən patronların işıqlarını aydın görməyə imkan verir.

Konstruksiyanın spesefik cəhətləri sayəsində öz istiqamətini təyin edən döyüş sursatları daha pis ballistikaya malikdirlər. Bu cür patronlar ilk növbədə, adi patronlar ilə müqayisədə həddən artıq pis sıxlığa malikdirlər. Ona görə ki, öz istiqamətini təyin edən maddənin yanması qeyri – bərabər qaydada baş verur və deməli, daima dəyişilən güllənin kütləsi onun uçuş trayektoriyasına təsir göstərir. Ən nəhayət, bu döyüş sursatının gücünün itirilməsinə səbəb olub, onun dəlib keçmə qabiliyyətini zəiflədir.

Bu videoda çox yaxşı görünür güllərərin istiqaməti