Əqli qüsurlu uşaqların bacı və qardaşları daha istiqanlı və empatiyalı olmaqları haqqda bu günki məqaləmiz.

Bacı-qardaş münasibəti uzunmüddətli və çox insanın həyatı boyu həzz alacağı münasibətdir, uşaqların gündəlik həyatında isə əsas yer tutur. Təl Əviv Universitetinin və Haifa Universitetinin yeni araşdırması nəticəsində əqli qüsurlu uşaqlar və bacı-qardaşları arasındakı münasibət, normal inkişaf edən bacı-qardaşlar arasındakı münasibətdən daha səmimi olduğu bilindi.

Tədqiqatda rəsm və anketlərin köməyi ilə, normal inkişaf edən uşaqlar ilə əqli qüsuru olan və olmayan bacı-qardaşları arasındakı münasibət araşdırılır. Tədqiqat Təl Əviv Universitetinin Konstantinar Məktəbinin Məktəb Konsulluğu və Xüsusi Təhsil İdarəsindən Anat Zaidman-Zait, həmçinin Hayfa Universitetinin Yaradıcılıq Məktəbindən doktor Daphne Regev və Miri Echezkieli tərəfindən aparılmışdı. Tədqiqat bu yaxınlarda “Research in Developmental Disabilities”-da dərc olunub.

Professor Zaidman-Zait izah edir ki, “Ailədə əlilliyi olan bir uşağın olması, normal inkişaf edən bacı-qardaşları da daxil olmaqla, bütün ailə üzvlərindən xüsusi diqqət tələb edir. Çətinliklərə olsa da, onlar çox vaxt həm qısa, həm də uzunmüddətli müsbət töhfələrlə müşayiət olunur.”

“Araşdırmalarımız əsasında müəyyən etdik ki, uşaqların əqli qüsurlu bacı-qardaşları arasında olan münasibət, normal inkişaf etmiş bacı qardaşlara nisbətən daha dəstəkləyicidir. Xüsusilə, əqli qüsurlu bacı-qardaşı olan uşaqların empatiya, yaxınlıq, öyrətmək istəyi normal böyüyən bacı-qardaşları olan uşaqlara nisbətən daha yüksəkdir. Həmçinin onlar münaqişəyə və rəqabətə daha az yönümlüdürlər.”

Bu günə kimi, inkişaf pozğunluqları olan bacı-qardaşın olmasının uşaqların sosial-emosional statuslarına və davranışlarına necə təsir etdiyini araşdıran tədqiqatlar qarışıq nəticələrə səbəb olmuşdur. Bəzən nəticələrdə inkişaf pozğunluğu olan bacı-qardaşın olması uşaqların davranışlarında daha böyük dəyişkənliyə səbəb olduğu göstərilirdi.

Professor Zaidman-Zait deyir: “Lakin bu tədqiqatlarda uşaqların daxili dünyalarına çox az toxunulmuşdu. Bunu yalnız valideyn müdaxiləsi olmadan, şəkil və ya danışıq vasitəsilə əldə etmək mümkündür. Biz tədqiqatımızda bu yoldan istifadə etdik. ”

Alimlər yarısı əqli qüsurlu bacı-qardaşları olan, digər yarısı normal inkişaf edən bacı-qardaşları olan 8-11 yaşlarındakı 60 uşağı çəkdikləri şəkillər və bacı-qardaşları ilə münasibətləri haqqındakı anketlərə əsasən dəyərləndirdi. Hər iki qrupun uşaqlarının anaları da uşaqlarının bacı-qardaş münasibətlərinin keyfiyyəti haqqında suallara cavab verdi.

Prof. Zaifman-Zait deyir ki, “Biz yaradıcılığın daxili məzmunu vizual olaraq ifadə etməyə imkan verdiyi və uşaqların özləri haqqında danışıqlarının xüsusilə valideynlərin anlayışının az olduğu sahələrdə bacı-qardaş münasibətinin keyfiyyətinin dəyərləndirilməsində xüsusi əhəmiyyət kəsb etdiyi fərziyələrinə əsaslandıq.”

Hər iki qrupdakı normal inkişaf edən uşaqlardan özlərinin və bacı-qardaşlarının şəkillərini çəkməkləri istəndi. Daha sonra, lisenziyalı terapist bir neçə tibbi kriteriyalara əsasən bu şəkilləri qiymətləndirdi. Bu kriteriyalar şəkildəki fiqurlar arasındakı məsafə, şəkildə valideynin olub-olmaması, özünün və bacı-qardaşlarının şəkildəki detalları və şəkildə bacı-qardaşa verilən dəstəyin miqdarı. Daha sonra, uşaqlardan bacı-qardaşları üçün hiss etdikləri yaxınlıq, üstünlük, gərginlik və rəqabət hisslərini qiymətləndirən anketi doldurmaq istəndi.

Uşaqların təsvirlərini və anketlərini, həmçinin uşaqların anaları tərəfindən doldurulmuş anketləri nəzərdən keçirən tədqiqatçılar əqli qüsurlu bacı-qardaşları olan uşaqların münasibətlərində empatiya, öyrətmək istəyi və yaxınlıq baxımından əhəmiyyətli dərəcədə yüksək nəticə göstərdiklərini, münaqişəyə və rəqabətə daha az yönümlü olduqlarını müəyyən etdilər.

Bəzən nəticələrdə inkişaf pozğunluğu olan bacı-qardaşın olması uşaqların davranışlarında daha böyük dəyişkənliyə səbəb olduğu göstərilirdi. 

Professor Zaidman-Zait fikrini belə sonlandırır: "Şəkillərə əsasən məlumat toplama üsulu ilə apardığımız tədqiqat uşaqların əqli qüsurlu bacı-qardaşları ilə münasibətlərinin sözlü raportlar ilə öyrənilə bilməyən unikal tərəflərinin işıqlandırılmasında vacib rol oynamışdır. Ailədə əqli qüsurlu fərqin olması, normal inkişaf edən uşaqlar daxil olmaqla digər ailə üzvlərini başqalarının ehtiyaclarına qarşı daha diqqətli etdiyini deyə bilərik."

Tədqiqatçılar İsrailin Şalem Fondu tərəfindən dəstəklənən araşdırmanın uşaqların subyektiv təcrübələrini araşdıran gələcək tədqiqatlar üçün nümunə olacağını ümid edirlər.