Duz erkən mədəniyyətimizdə olubmu? İndi biz buzla bağlı keçmişimizdən nə bilirik? Çalışaq bu suallara cavab verək.

 Çindən gələn sübutlar insanların ən az 4000 il əvvəldən duz hazırladığını göstərir.

 Duzlu qızartmalar pəncərələrdən çıxmazdan əvvəl, duzlu pretzellər mağazanın rəflərində oturmazdan əvvəl, hər nahar masasında bir duzqabı olmamışdan, insanlar duz əldə etmək üçün çox çətinlik çəkməliydilər.

 Arxeoloqlar duz istehsalının ən erkən sübutlarını aşkar etdilər.  Geniş miqyaslı duz istehsalının ən azı 4000 il əvvəl Çinin mərkəzindəki bir qəsəbədə meydana gəldiyi fikirləşilir.

Bu təbiyyət mənzərəsi, Çinin mərkəzində 4000 il əvvəl duz istehsalının baş verdiyi bir yerin qalıqlarını saxlayan bir çayın sahilidir.

 Rowan Flad / Milli Elmlər Akademiyasının əsərləri

Yeni sübut, duzlu Ganjing çayı boyunca yerləşən bir yaşayış məntəqəsi olan Zhongbadakı dağıntılardan çıxır. Qalıntılar çay suyunu qaynatmaq üçün istifadə olunan gəmilərin parçalarını açığa çıxarır.  Duzlu suyun qaynadılması suyun buxarlanmasına və duzları geridə qoymasına səbəb olur.

 Zhongbadan ən qədim əşyalar, miladdan  2000 və 1750 il əvvəlki, arasında duzlu suyu saxlamaq və ya qaynatmaq üçün istifadə olunan dərin çənlərdir. Miladdan əvvəl 1630 və 1210-cu illər arasındakı dövrdən tədqiqatçılar dibi uclu olan çoxlu kiçik qablar tapdılar.  Bunlar, ehtimal ki, ticarət üçün hazırladıqları duz konusunun qəlibləri idi.

 Miladdan əvvəl 1100 və 200-cü il arasındakı dövrdən arxeoloqlar yuvarlaq dibi olan kiçik bankalar qazıb çıxardılar.  İnsanlar hələ də dünyanın bəzi yerlərində bu bankalardan duzlu tort hazırlamaq üçün istifadə edirlər.  Zhongbadakı torpağın və çay suyunun kimyəvi analizləri də duz hazırlanmağının daha bir sübutudur.  Yuvarlaq dibli bankaların içərisindəki qalıqların, duz hazırlanışı zamanı əmələ gələn kalsium oksid maddəsi olduğu görünür.  Ərazidə tapılan bir çox gəminin içərisində kiçik duz izləri də var idi.

 Alimlər deyirlər ki, çox miqdarda duz istehsal etməyi öyrənmək çinlilərə şəhərlərin inkişafında və imperiyaların qurulmasında kömək etdi.  Duz və duzlu qidaların əmələ gəlməsindən çox əvvəllər, bu kristalik ədva çox dəyərliydi və Çinlilər onu başqa mallarla ticarətdə istifadə edirdi.

 Artıq arxeoloqların əlində belə bir texnologiya olduğuna görə, onlar Yaxın Şərqdəki daha köhnə yerlərdə duz istehsalının əlamətlərini axtarmaq istəyirlər.  Bugünkü qidalanma mütəxəssisləri insanların çox duz yedikləri barədə xəbərdarlıq etsələr də, ədviyyat tarixi dünyada mədəniyyətlərin inkişafı haqqında çox şey söyləyir.

Duz gölü. Boliviya.