Alimlər belə hesab edirlr ki, estrogen metamfetamin asılılığını gücləndirir

Alimlər beynin metamfetamindən asılı olan zaman dəyişikliklərə məruz qaldığını yaxşı bilirlər, lakin cinsiyyət hormonlarının buna təsir göstərdiyini aydınlaşdırmaq üçün çoxlu sayda tədqiqatlar aparılmışdır.

Yeni tədqiqatda alimlər siçovulların beyninin çox güman ki, estrogenin vasitəsilə metamfetamin kimi narkotik maddələrə müxtəlif cür reaksiya bildirdiyini aşkar etmişdirlər. Beləliklə, gələcəkdə bu asılılığın müalicəsi kişilər və qadınlar üçün müxtəlif cür adaptasiya oluna bilər.

Metamfetamin, həmçinin kristal met kimi məlum olub, beynin müxtəlif sahələrində, xüsusilə də, ön beyin qabığı nahiyəsində fəallığı gücləndirir. Güclü stimulyator beyində dofaminin partlayışı hesabına eyforiyaya səbəb olur, lakin preparatın təkrar təsiri daha cüzi effekt (davamiyyət) göstərir, və buna görə də, beyninin tənzimləyici mexanizmləri dofaminin təsir göstərdiyi hədəflərin sayını ixtisara salmışdır və eyforiyaya nail olmaq üçün bu hormonun daha güclü partlayışı zəruridir.

Zamanla  metamfetamindən asılılıq beyində, xüsusilə qərarların qəbul olunmasına və təhsilə görə cavab verən beynin ön qabığında  neyronların tormozlanması və fəallaşması arasındakı tarazlığı dəyişəcəkdir.

ABŞ – nın Milli narkologiya İnstitutunun məlumatalrına əsasən metamfetaminin tətbiq olunmasının qısamüddətli yan effektləri intellektual qabiliyyətin pozulması, yaddaşın pozulması, narahatlıq, eyforiya və depressiya kimi psixiki pozğunluğa və əhval – ruhiyyənin pozulmasına gətirib çıxarır. Uzunmüddətli nəticələr xroniki yorğunluqdan, paranoyalı və ya sayıqlama təfəkküründən və dönməz psixoloji travmalardan ibarət ola bilər. Yalnız ABŞ – da güclü asılılıq yaradan bu maddə narkotik maddələr haqqında işlər üzrə 11 000 ölümün və saysız – hesabsız ölüm təhqiqatlarının səbəbi olur. Bu maddəni istifadə edən şəxsdə asılılıq yaranan kimi o asılılıqdan xilas olmaqda böyük çətinlik çəkir.

İndiki dövrdə bu asılılığın müalicə olunması üçün dərman preparatları mövcud deyildir, lakin depressiyanın müalicə olunması və siqaret çəkmənin dayandırılması üçün FDA tərəfindən bəyənilmiş antidepressiantın – bupropionun (velbutrinin, zibanın) – metamfetamin preparatından asılılıq ilə mübarizədə effektiv olması ilə bağlı faktlar mövcuddur. Buna analoji olaraq adətən alkoqolizmdən müalicə olunmaq üçün istifadə olunan dərman preparatı – naltrekson, məhz Metamfetamin preparatından asılılığın müalicə perspektivlərinə səbəb ola bilər.

Cənubi Karolina Tibb Universitetinin tədqiqatçıları tərəfindən aparılan yeni tədqiqat amfetamin asılılığının müalicəsində cinsi fərqlərin mövcud olduğunu təxmin edir. Neyrobiologiya üzrə dosent Antonieta Lavinin başçılığı altında fəaliyyət göstərən tədqiqat qrupu Metamfetamin preparatından asılı olan siçovulların dişi və erkək fərdlərinin prefrontal kortikal sahələrini öyrənmişdir. Tədqiqatçılar bu nahiyədə sinaptik reaksiyaların həm Metamfetamin preparatından asılı olan, həm də addiksiyasız erkək və dişi heyvanlarda fərqləndiyini aşkar etmişdirlər və bu fakt da tədqiqatçıların təəəccübünə səbəb olmuşdur.

Xüsusilə də, siçovulların dişi fərdləri erkəklərdən fərqli olaraq dinc halda daha aşağı  fəallığa malik olmuş, daha sonra isə Metamfetamin preparatının qəbul olunmasından sonra beyninin sinaptik fəallığının daha süərtlə artmasını hiss etmişdirlər. Bu cür fəallığın ardınca narkotik maddənin təsiri bitən kimi güclü passivlik gəlirdi, deyə müəlliflər eNeuro jurnalında yazırlar (http://dx.doi.org/10.1523/ENEURO.0401-18.2018).

Cinsi hormonlar müşahidə olunan sinaptik fərqə görə cavadeh ola bilərlər – və bu insanlara da aid ola bilər. əgər bu təsdiq olunsa, o zaman narkomanlığın müalicəsi cinsdən asılı olaraq variasiya edəcəkdir.

«Daha sonta, mən Metamfetamin maddəsindən asılılığın qadınlarda menustruasiya dövrünün müxtəlif mərhələlərində necə dəyişdiyini öyrənmək istərdim», — Lavin deyir. «Bu anlam psixoaktiv maddələrin istifadə olunmasından əziyyət çəkən qadınların müalicəsini yaxşılaşdırmaqda bizə kömək edə bilər».