Dünyada IQ səviyyəsinin doxsandan aşağı düşməsinin səbəbi nədir?

Burada söhbət cəmiyyətdə baş verən mədəni dəyişikliklərdən və sivilizaciyanın mümkün olan ölümünnən gedir,. XX əsr ərzində insanlar belə hesab edirlər ki,  ən yaxşı intellekt və biliklər uşaqlar üçün ən yaxşı həyat şansını təmin edir. Bu şübhəsiz ideyanı cavan nəslə fasiləsiz olaeaq təlqin edirdilər.  «Təhsilin üstünlüyü əlaməti» gəncləri biliklər ilə bağlı yarışmağa sövq etmişdir – və yalnız bunu həddən artıq mürəkkəb olaraq qəbul edən uşaqlar digər yolu açmağa  cəhd göstərmişdirlər. İstənilən halda, hətta onlar biliklərə qarşı hörmət və ehtiram duymuşdurlar.

 İndi isə XXI əsrə keçək. 2019 cu ildə yaşamaq və şərti olaraq Kim Kardaşyanın ali təhsili sayəsində həyatda nəyəsə nail olduğunu düşünmək qeyri – mümkündür – axı onun hər şeyi var.

Bizim əcdadımız  40 min il bundan əvvəl həmin neondertal insan kimi indikindən fərqli olaraq  5-10% artıq beynə və təfəkkürə malik olmuşdur. Bunun səbəbi isə çox sadədir: biz öz beynimizin imkanlarından daha intensiv şəkildə istifadə etmirik, çünki dərindən ixtisaslaşma yalnız məhdud sahə haqqında düşünməyə imkan verir.

Bu isə mədəniyyətin hər hansı bir smartfonlar, planşrtlər və digər elektronika texnoloqiya olmadan beynin inkişaf səviyyəsini azalda biləcəyi ilə bağlı tipik nümunədir. Eyni adlı effektin ilk ixtiraçısı olan Flinnin bizim dövrümüz haqqında qeyd etdiyi kimi: «Vizual mədəniyyətin [qavrayışın] mədəniyyəti o deməkdir ki, tarix kitablarını və ya uzun romanları daha az insan oxuyur.

İnsanlar indiki dövrün çərçivəsindən kənara çıxmırlar və buna görə də, bu, kənardan verilən informasiyaya qarşı onları dayanıqsız edir – çünki onların sırf özlərinə “xas” olan və onlara diktə olunan fikrə qarşı müqavimət göstərəcəyi heç nəyi yoxdur. Analitik bacarıqların təkmilləşdirilməsi [daha da artıq] heç də sizi ən yaxşı vətəndaşa çevirmir».

Ümumilikdə, tarixdə artıq oxşar nümunələr, biliklərin həddən artıq fövqaladə olmaları haqqında daha erkən təsəvvürlərin özünəməxsus şəkildə “genişlənməsi” mövcuddur. ABŞ – nın qara camaatı məişət mədəniyyətində agdərili əhaliyə qarşıdurmağa cəhd göstərərsə də, agdərili əhaliöz həyatını qaydaya salmağa, planlaşdırmağa və ya həddən artıq “ağıllı” hərəkət etməyə cəhd göstərən zəncilərə uzun – uzadı  rişxənd edirdi.  

Yekunlar təmamilə gözləniləndir: məhz  afrikalı amerikalılar Ştatlarda  IQ əsasən ən aşağı nəticələri nümayiş etdirir. Burada məsələ heç də genlə bağlı deyil. ABŞ – na bu yaxınlarda Karib hövzəsinin ölkələrindən təşrif buyurmuş və buna görə də, yerli zəncilərin submədəniyyətinin çərçivəsinə sığmayan eyni zəncilər həddən artıq normal IQ nümayiş etdirirlər. Bir çox hallarda bəzən oxaşr vəziyyəti bizim həmvətənlərimiz arasında da müşahidə etmək mümkündür.

Övladına «Cəhənnəm olsun təhsil» deyən valideynlər, 20 il bundan əvvəl öz sosial mühitindən geridə qalmış insan kimi qəbul olunardılar.  Bu gün «Cəhhənəm olsun qeyri – kafi qiymət» - fikri normal reaksiya doğurur. Və əksəriyyət hətta uşaqları ən aşağı qiymətlərə sakit yanaşmağı təlqin etməyə çağırırlar.  

Məktəbi bitirən zaman IQ norma daxilində dərsdəki səylərin intensivliyi ilə müsbət şəkildə əlaqədardır. Deməli, o, müasir mədəni dəyişikliklər şəraitində azala bilər. Lakin, bu, uşaqların doğrudan da “səfeh” olacaqlarına dəlalət etmir – onlar sadəcə olaraq daha az oxuyurlar, bu isə tam fərqli anlayışlardır. 

IQ əleyhinə mədəniyyət