Sizdə heç sual yaranıb nə üçün biz yatırıq? Yatmasaq olmaz? Nə baş verər? Bu suallara çalışaq cavab verək.

Biz kifayət qədər yata bilmədikdə, özümüzü yorğun, tənbəl və üzgün hiss edirik. Biz qəhvə içməyə başlayır, və yenidən yatağa girmək vaxtı çatana qədər qəhvəni gün ərzində içirik. Lakin, kifayət qədər yata bilmədiyimiz zaman özümüzü nə üçün pis hiss etməyimizdən və yaddaşımızın pozulmasınnan savayı, tədqiqatçılar var gücləri ilə insanlar ilə heyvanların nə üçün ümumiyyətlə yatmadıqlarını aydınlaşdırmağa cəhd göstərmişdirlər.

İsrayılda Bar – İlan Universitetinin alimləri tərəfindən aparılan yeni tədqiqat bunu aydınlaşdırmağa bizə kğmək edə bilər. Onlar Danio balıqlarının beyninin fəallığını öyrənərək (лат. Danio), DNT – nin (dezoksiribonukleinturşusu) günorta deyil, gecə saatlarında daha sürətlə bərpa olunduğunu aşkar etmişdirlər. 

Ayıq olan zaman DNT zəncirləri bərpa olunmağa tələsmir, gecə saatlarında isə bərpa prosesi fəallaşır və günorta saatlarında DNT aldığı bütün zədələri aradan qaldırır. Nature Communications jurnalında dərc olunmuş nəticələr DNT və xromosomların sağlamlığını dəstəkləmək üçün bizim beynimizin yuxuya ehtiyacı oldğunu təsdiq edir, əsasda körpələrdə.

Yuxu alimlər üçün tapmacadır.

Yuxu zərurəti mrkəzi sinir sisteminə malik olan demək olar ki, bütün insanlarda müşahidə olunur. Biz bilirik ki, tam yuxu olmadan insanlar ürək – damar xəstəlikləri, piylənmə, şəkərli diabet və psixiki funksiyanın pozulması kimi hallara məruz qalırlar.

Lakin hüceyrə səviyyəsində bizi yatmağa nəyin vadar etdiyini müəyyən etmək asan deyildir. Belə güman olunur ki, yuxu enerji səviyyələrini bərpa edir, beyində neyrotransmitterləri bərpa edir və lazımsız informasiyanı silir. Bu nəzəriyyələrdən heç biri kifayət qədər sübuta yetirilməmişdir.

Bar – İlan Universitetinin Multi intizam beyin tədqiqatı mərkəzinin professoru Lior Appelbaum belə hesab edir ki, informasiyanı ötürən və DNT ilə xromosomlardan ibarət olan beyin neyronları  biz yatan zaman bərpa oluna bilər.

DNT radiasiya, havanın çirklənməsi və tütün tüstüsü kimi bu cür hallar nəticəsində zədələnir, lakin xoşbəxtlikdən, o özünü bərpa edə bilər. DNT daşıyan və bizim genetik informasiyamızı ötürən xromosomlar zədələnmiş DNT bərpa etmək üçün DNT sağlam zəncirini istifadə etməyə qadirdirlər. Lakin, günorta saatlarında fəal olan orqanizmdən fərqli olaraq gecə saatlarında dinclik halında bədənin daha sürətlə bərpa olunması sualını Appelbaum özünə vermişdir.

«Bu yollardakı çalalar qədərdir», — qazetin aparıcı müəllifi olan Appelbaum press – relizdə demişdir. «Xüsusilə günorta saatlarında yollar korlanır və hərəkətin məhdudlaşdırıldığı gecə saatlarında bu yolları təmir etmək daha rahat və effektivdir».

Yuxu və DNT (dezoksiribonukleinturşusu)

Bu fərziyyəni yoxlamaq üçün o və tədqiqatçılar komandası Sanio balıqlarının neyronlarını öyrənməyə başladılar. Bu balaca balıqların beyni bizim beynimizə bənzərdir və onlar praktiki olaraq şəffafdırlar və bu tədqiqatçılara onun fəallığını və dəyişikliklərini asanlıqla tədqiq etməyə icazə verir.

Onlar güclü mikroskopun köməyi ilə balığın ayıq vəziyyətdə olması və yatması zamanı balığın DNT necə bərpa olunmasını müşahidə etmişdirlər.

Onlar DNT – də xromosomların gecə saatlarında daha fəal olduqlarını və günorta saatlarından fərqli olaraq DNT – ni daha effektiv şəkildə bərpa etdiklərini aşkar etmişdirlər. Bu, gün ərzində tədricən sağalmanı kompensasiya etmək üçün beynin yuxu zamanı DNT – nin bərpa olunmasını sürətləndirməsi haqqında bəhs edir. DNT – nin gecə saatlarında sürətlə bərpa olunması baş verməzsə, o zaman insanlar və heyvanlar həyat üçün təhlükəli xəstəliklərə məruz qala bilər.

Sözsüz olaraq sonrakı tədqiqatlar bu nəzəriyyənin təsdiq olunması və yatan insanların DNT – ni Danio balıqları kimi effektiv şəkildə bərpa etməyə qadir olub – olmadıqlarını görmək üçün zəruridir. Lakin indi bizdə heç olmasa yuxu sirrinin açarı vardır.

 Nə üçün biz yatırıq? Yeni tədqiqat yuxuda DNT (dezoksiribonukleinturşusu) – nin sürətlə bərpa olunmasından bəhs edir