Qavrila Derjavin: tatar knyazlarının xələfli olan görkəmli əcnəbi esilli olan rus 

 yazıçısınnan söhbət gedəcək bu günki məqalədə.

Şairin əcdadı Qavrila Derjavinini tatar knyazı Bahrim (İbrahim) olmuşdur. Onu XV əsrdə Vasiliy Tyomnıy qulluğa qəbul etmiş, sonralar isə Bahrimə votçina bağışlamışdır. Derjavinlərin soykökü Bahrimin nəvəsi Narbəyovun səltənətindən başlanır. Gələcək şairin və dövlət xadiminin qohumları krım yürüşlərində iştirak etmiş, və xidmət göstərmişdirlər. XVIII əsrdə isə onlar artıq müflis olmuş kiçik malikənəli mülkədarlar idilər. 

Qavrila Derjavin mənsəbinə sıravi əsgər kimi başlamış və ən yüksək dövlət vəzifələrinə qalxaraq xidmət etmişdir: çar sarayında otaq katibi, senator, Kommers – kollegiyanın Prezidenti olmuş, İdarə heyətində isə Ədliyyə Naziri vəzifəsində çalışmışdır.

Rus ədəbiyyatının tarixinə Derjavin bu istiqamətin ciddi qanunlarının sərhəddlərini genişləndirmiş İntibah dövrünün şairi kimi daxil olmuşdur. Onun mədhiyyələrində saray təmtəraqı ilə sosial satira, pafoslu hecalar və loru ifadələr uzlaşırdı.

1825 ci ildə o  Anton Delviqə yazırdı: 

«Səfərim əsnasında mən Derjavinin bütün əsərlərini oxudum və belə bir qənaəətə gəldim. O nə rus qrammatikasından, nə də rus dilinin ruhundan xəbərdar olmamışdır. … <…> Allaha and olsun ki, onun dühası tatar dilində düşünürdü …» 

Derjavin haqqında o belə deyirdi: 

«Başa düşmək olmur ki, onun nitqi necə hiperbolik vüsət almışdır.  Bu bizim rus bahadırlığının nişanəsidirmi.... və ya bu keyfiyyət ona ordaların qalıqlarının dolandığı çöllərin küləyi, uzaq tatar soykökü ilə ona ötürülmüşdür... necə olursa olsun, Derjavinin bu məziyyəti heyrətamizdir ».

Derjavin özünü istehza ilə murza adlandırırdı, lakin Rusiya imperiyasında bu cür yüksək türk titulu ona nə hörmət, nə də pul qazndırmamışdı. «Murzanın xəyalları» odasında şair Felisiya obrazında peyda olmuş II Yekaterinanın simasını təsdiq etmişdir:

Lakin, tacidardır, layəqət, şərəf!

Bu nə yaltaqlıqdı, nə də xam xəyal

Dünyanın da şahid olduğu tərəf

Sənin o batini gözəlliyindi.

Mən səni mədh etdim, yenə edəcəm

Həqiqəti zarafatla deyəcəm

Xəlvətdəsə tatar nəgmələrini

Yeni nəsillərə çox söyləyəcəm.....