Başınızın
yanlarında qəribə formalı ətdən və qığırdaqdan ibarət bi şey var. Qulaqlar fil
kimi yumşaq bi dərişəkilində ola bilərlər, pişik kimi qarmaqarışıq və tüklü, ya
da qurbağa kimi düz və yuvarlaq ola bilərlər.
Ancaq forma və
ölçüdən asılı olmayaraq, onurğalılar qulaqdan gələn səs dalğalarını böyütmək və
beynin şərh edə biləcəyi siqnallara çevirmək üçün istifadə edirlər. Nəticə, fil
fəryadını, pişik liləsini və qurbağanın əyrisini eşitməyə imkan verir. Əlbətdə ən
sevdiyimiz mahnılarıda.
Orta
qulaq: Orta qulaqda səs dalğaları timpanik membranaya vurur.
Titrəyişlər üç sümüklə daxili qulaq tərəfinə keçir.
Daxili
qulaq: Daxili qulaqda səs dalğaları salyangoz şəklində olan kiçik saç
hüceyrələrini titrədir. Bu hüceyrələrdən siqnallar baş beyinə keçir.
Səs
havada dalğa yaradır. Havada periodik olan sıxılmalar baş verir. Səs
dalğaları əvvəlcə xarici qulaq keçəciyinnən keçir. Xarici qulaq forması səs
toplamağa və başın içərisinə orta və daxili qulaqlara yönəltməyə kömək
edir. Bu yolda, qulaqın forması səsin böyüməsinə və ya həcminin
artırılmasına kömək edir və haradan gəldiyini müəyyənləşdirir. İnsanlarda
xarici qulaq keçəciyi bir kiçik boruya bənzəyir, təxminən 2,5 santimetr
uzunluğundadır. Hər bir heyvanın xarici qulaq və qulaq kanalı
yoxdur. Bir çox qurbağanın gözlərinin arxasında düz bir nöqtə var.
Bu onların qulağıdır. Xarici qulaq və qulaq kanalı olan heyvanlarda qulaq
zəri - ya da timpanum - başın içindədir. Bu sıx membran qulaq kanalının
ucuna qədər uzanır. Səs dalğaları bu qulaq barabanına çırpıldıqca onun
membranını titrədirlər. Bu, orta qulaqda şişən təzyiq dalğalarını tətikliyir.
Orta qulaqın içərisində üç kiçik sümük olan kiçik bir boşluq var. Bu
sümüklər malleus (latınca "çəkic" deməkdir), incus (latınca
"anvil" deməkdir) və zımba (latınca "durmaq" deməkdir).
İnsanlarda bu üç qulaq sümüyü kimi tanınır. Bədənin ən kiçik sümükləridir.
Məsələn, çəkic sümüyü cəmi 3 millimetrdir (0,1 düym)! Bu üç sümük səs
dalğalarını qəbul etmək və daxili qulaqlara ötürmək üçün birlikdə işləyir.
Ancaq
bütün heyvanlarda bu 3 sümük yoxdur. Məsələn, ilanlarda həm xarici qulaq,
həm də orta qulaq yoxdur. Onlarda çənə səs titrəmələrini birbaşa daxili
qulaqlara ötürür.
Bu
daxili qulaq içərisində maye ilə dolu, salyangoz şəklində quruluşu olan bir
orqandır. Bu koxlea (KOAK-lee-uh) adlanır. İçəridə mikroskopik
"saç" hüceyrələri durur. Onların içərisində jel kimi bir
membrana qoyulmuş kiçik, tükə bənzər iplər var. Səs titrəmələri kokleaya
daxil olduqda, membranı düzəldir və saç hüceyrələrini sürüşdürür. Onların
hərəkəti beyinə səsləri bir çox fərqli meydança kimi qeyd edən mesajlar göndərir.
Saç hüceyrələri kövrəkdir. Biri öldükdə əbədi olaraq ölür. Beləliklə,
zaman keçdikcə bunlar yoxa çıxdıqca insanlar müəyyən səsləri aşkar etmək
qabiliyyətini itirməyə başlayır. Yüksək səslərə cavab verən saç hüceyrələri
əvvəlcə ölməyə meyllidirlər. Məsələn, bir yeniyetmə 17.400 herts tezliyi
ilə çox yüksək bir səs eşitə bilər, yaşlılar isə eşidə bilmir.