Vaksinasiya tibbi təcrübədə ən mifoloji mövzuya aiddir. Praktiki olaraq hər kəs öz həyatında bu cür əsatirlərdən heç olmasa biri ilə qarşılaşır. Bu məqalə onların ətraflı təhlilinə iddia etmir, lakin biz cəmiyyətdə geniş yayılmış əsas əfsanələri araşdırmağa cəhd göstəririk.
Əsatir №1. Vaksinlər özləri xəstəlik törədirlər
Autizm, hepatit, xərçəng, immun çatışmazlıq, aliminium ilə zəhərlənmə — vaksinlər nədə günahkar deyildilər. Hələ Cennerin müasirləri bu sahədə ilk olaraq çalışaraq iddia edirdilər ki, qızılca çiçəyinə qarşı peyvənd insanda əmcəyin və buynuzların əmələ gəlməsinə şərait yaradır. Vaksinasiyannı əleyhedarları bundan xeyirdən daha çox problemin çox olmasına işarə edirlər.
Reallıqda isə bu cür məlumatların əksəriyyəti əsatirlərin qurupuna aiddir. Vaksinlər praktiki olaraq heç vaxt ciddi fəsad törətmirlər. Yan effektlər nadir hallarda meydana çıxır və hərarətin qalxması və ya zəiflik kimi immun reaksiyaların əlamətlərindən ibarət olurlar. İmmun çatışmazlığı zamanı canlı vaksinlərin tətbiq olunması ciddi xəstəliklərə səbəb ola bilər, və buna görə də, xəstə insanların vaksinasiyasına ciddi surətdə nəzarət etmək lazımdır. Müasir tədqiqatçılar göstərirlər ki, vaksinlər – infeksiyalardan müdafiənin ən təhlükəli vasitələrindən biridirlər.
Əsatir №2. Bir neçə xəstəliklər əleyhinə eyni zamanda peyvənd xüsusilə uşaq
üçün neqativ nəticələrə gətirib çıxara bilər
Uşaqların vaksinasiyası praktiki olaraq onların dünyaya gəlmələrindən dərhal sonra başlanır. İlk peyvəndi uşaq doğum evində alır. Bir yaşında onların sayı kifayət qədərdir, və çox zamanlar bir inyeksiyada müxtəlif törədici mikrobların bir neçə antigenlərini— məsələn, qızılca, məxmərək və parotit əleyhinə kombinə olunmuş vaksində birləşdirirlər. Bəzi valideynlər bu cür güclü vaksinasiyanın immun sistemi “təkrar yükləməsindən” və onları söndürəcəyindən ehtiyat edirlər.
Əslində həyatın bu dövründə təbiət körpənin immunitetinə istənilən
vaksindən fərqli olaraq daha çox vəzifə verir. Onun bədəninin mikroorqanizmlər
tərəfindən zəbt olunması göstəricini bütün «təqvim» vaksinlərindən statistik
xəta səviyyəsinə qədər azaldır: körpənin bağırsağına daima minlərlə yeni
mikroblar daxil olur və immunitet onları çeşidləməli, patogen mikrobları
qovmalı və faydalı mikrobları nəzarət altına almalıdır. Bunlardan savayı, dərk
etmək lazımdır ki, hər bir antigenə immun cavab müstəqil şəkildə meydana çıxır.
Qızılcanın törədici mikrobunun qılafına qarşı nisbətdə anticismi seçmiş
В-limfositin yanında digər limfosit məxmərək virusunun antigenləri ilə məşq
edirsə, o zaman В-limfositi işini pis görmür. Kombinə olunmuş
vaksinlərin istifadə olunması həkimin qəbulunda az olmağa, ağrılı iynələri az
qəbul etməyə və maliyyə xərclərinin ixtisara salınmasına gətirib çıxarır.
Əsatir №3. Vaksinlər olmadan da xəstəliklərə gigiyena ilə qalib gəlmək
olardı
Vaksinlərin meydana çıxması bir çox digər prosedurların gündəlik həyatımıza
və tibbi təcrübəyə daxil edilməsi ilə eyni vaxtda baş vermişdir. Qısa müddət
ərzində insanlar kəndlərdən şəhərlərə köçərək, daha keyfiyyətli qida qəbul
etməyə başlamışdırlar. Texnoloji inqilab və keçmiş minilliiyin sonunda baş
vermiş «ikinci gigiyenik keçid», xəstəliklər ilə mübarizədə
qüvvələrin yerləşməsini dəyişdirmişdir. Keyfiyyətli xəstəxana təbabətinə keçid
meydana çıxmışdır. Mərkəzləşdirilmiş su kəməri bağırsaq infeksiyalarına yoluxma
ehtimalını azaltmışdır. Lakin onları azaltmış, və onu yox etməmişdir.
Əgər xəstəlik ilə bağlı tarixi məlumatları nəzərdən keçirsək, o zaman
onların intensivliyinin həyatın keyfiyyətinin yaxşılaşması ilə azalmasını
asanlıqla hiss etmək mümkündür. Lakin əgər bu qrafiklərdə tammiqyaslı
vaksinasiya proqramlarının başlanmasını qeyd etsək, o zaman keyfiyyətin
sıçrayışının nə qədər böyük olduğunu aydın şəkildə görmək mümkündür. Gigiyena
infeksiyaları boğmağa kömək etmişdir, lakin yalnız vaksinlər
infeksiyaları sığınacağa qaçmağa məcbur etmişdir.
Nə üçün bəs vaksinlər haqqında əsatirlər bu qədər uzunömürlüdür?
Skeptik oxucu belə bir sual verə bilər. Əgər vaksinlər bu qədər təhlükəsizdirsə,
effektivdirsə və zəruridirsə, o zaman onların nə üçün bu qədər düşməni vardır?
Heç kim tualet kağızı, elektrik lampası və ya aspirin əleyhinə etiraz edə
bilməz. Vaksinlərin əleyhinə isə bu cür güclü informasiya təzyiqi həyata
keçirilir. Burada nəsə aydın deyildir. Tüstüsüz alov olmur.
Nə üçün məhz dərman preparatlarının bu qrupunun bu qədər qızğın reaksiya
doğurduğunu demək kifayət qədər çətindir. Bəzi səbəblər vaksinasiya üzrə xüsusi
layihənin əvvəlki məqaləsində araşdırılmışdır. Bəzi mütəxəssislər belə hesab
edirlər ki, vaksinlər xüsusi effektivlikdən əziyyət çəkirlər. Bizə
birbaşa fayda gətirənləri məişətdə istifadə etməyə vərdiş etmişik.
Xəstələnmişdirlər — antibiotik içmişdirlər — sağalmışdırlar.
Acmışdırlar — pissanı sifariş etmişdirlər — yeyib doymuşdurlar. Vaksinlər isə
hiss olunan, ani faydaya malik deyildir. Onların təsiri xəstəliyin qarşısının
alınmasına yönəlmişdir. İnsan iynə alan zaman o öz həyatının bilavasitə
yaxşılaşmasını görmür.
Vaksin nə qədər effektivdirsə, və nə qədər daha çox insan onları tətbiq
edirlərsə, bu zaman xəstələnmək riski də az olur. Bu qızılca və çiçək
təhlükəsini bizim gündəlik həyatımızdan uzalaşdırır. Öz dövründə bir nəfər də
olsun çiçək xəstəsi görməyən nəsil artıq çoxdan böyümüşdür. Həmçinin qızılca
ilə göy öskürək də praktiki olaraq uşaqları öldürmür. Bu cür uğurun əsasında
vaksinasiya olunmamaq üçün min cür bəhanə uydurmaq və öz uşağını vaksinasiya
etdirməmək üçün insan azdıran məqamlar kifayət qədərdir. Lakin, avtomobilin
idarə olunması zamanı təhlükəsizlik kəmərinin bir dəfə də olsun lazım olmadığı
üçün təhlükəsizlik kəmərindən imtina etməyin düzgün olmadığını unutmaq lazım
deyildir. Bu təhlükəsizlik kəməri lazım olan zaman siz onu bağlamağa macal
tapmayacaqsınız.
Vaksinasiya haqqında bəzi əfsanələr