Tibb

Yoluxucu parotit virusu haqqında

Yoluxucu parotit virusu haqqında yəyqin ki az eşidibsiz.

Yoluxucu parotiti ilk dəfə olaraq Hippokrat təsvir etmiş, və törədici mikrobu XX əsrin 30 – cu illərində E. Qudpasçer və K. Cons identifikasiya etməyə müəyəssir olmuşdurlar.

Diametri 100–600 nm təşkil edən virion MuV məhz 15 384 nukleotidlərdən ibarət olan RNT minus – zəncirindən ibarətdir. Onun genomu nukleokapdisli zülalı kodlaşdıran yeddi transkripsiyalı vahiddən V/P/I-zülallardan, ana zülaldan (М), birləşmə zülalından (F), kiçik hidrofoblu zülaldan (SH), qemaqqlütinindən – neyraminidazadan (HN), RNT – polimerazanın böyük subvahidindən ibarətdir (L) (şəkil. 3).

Viruslar hüceyrə membranında reseptorlar ilə HN – sialin turşuları ilə qarşılıqlı fəaliyyət sayəsində hüceyrələrə bitişirlər. Daha sonra səthi zülallar HN və F (qalan beşi virionun daxilində olur) virusun hüceyrə ilə birləşməsini təmin edirlər. M-zülal virusun xarici qılafı ilə nukleokapsid arasındakı əlaqə üçün xidmət göstərir. O həmçinin, F və HN qlikoproteinlərdən ibarət olan sahib – hüceyrənin membranının sahələrində viruslu ribonukleoproteinin lokallaşmasına yardım edir. Bu virionların infeksiyaya yoluxmuş hüceyrələrdən çıxışını yüngülləşdirir. Müasir təsəvvürlərə əsasən SH və V zülalları törədici mikrobları orqanizmin virus əleyhinə reaksiyalarından müdafiə edir: birincisi — TNFa –vasitəli apoptozu bloklayır, ikincisi — interferon və onun əmələ gəlməsi siqnallarını inqubasiya edir. Р (fosfoprotein) və L molekulaları replikaza və transkriptaza funksiyalarını yerinə yetirən polimeraza kompleksini əmələ gətirir: o virus zülallarını sintez edən həm RNT, həm də mRNT plyus – zəncirini qurur. I zülalın funksiyası naməlumdur.

3 saylı şəkildə virionunun qurulması sxemi və elektron mikroskob altında parotit virusunun xarici görünüşü təqdim olunmuşdur.

Şəkil 3. Yoluxucu parotit virusu. а — Virionun strukturu. b — Transmissiyalı elektron mikroskopun köməyi ilə alınan virionların təsviri.

Orqanizmdə törədici mikrobun yolu

Yoluxucu parotit virusu selikli qişalar vasitəsilə orqanizmə daxil olur– nəfəs alma zamanı, ağız boşluğuna düşməklə və ya gözlərin konyuktivinə daxil olur (şəkil. 4). İnfeksiyanın yayılmasının əsas yolu – hava – damcı yolu olub, xəstə ilə birbaşa təmas zamanı yayılır (söhbət, öskürmə, asqırma). Ümumi predmetlərin istifadə olunması zamanı isə nadir hallarda bu xəstəliyə youxmaq mümkündür (məsələn, qab - qacaq).

Şəkil 4. Orqanizmdə parotit virusunun təxmini yolunu əks etdirən klinik təzahürlər.

İlkin olaraq törədici mikrob tənəffüs yollarının selikli qişasının hüceyələrini yoluxdurur və burada replikasiya baş verir, və xanazır virusu həm bazal (“aşağı”), həm də apikal (“yuxarı”, orqanın mənfəzinə doğru yönəlmiş) hissələrdə hüceyrəyə nüfuz edir, və əsasən apikal yolla ifraz olunur. Daha sonra viremiya inkişaf edir: virus qana düşür və bütün orqanizmə yayılır. Bu adətən inkubasiya dövrünün sonuna uyğundur. Törədici mikrob hədəf – orqanlarda: qulaqyanı tüpürcək vəzisində, gözlərdə, mərkəzi sinir sistemində, mədəaltı vəzidə, böyrəklərdə, xayalarda, yumurtalıqlarda, oynaqlarda «çökür». Əsasən qulaqyanı tüpürcək vəziləri zədələnir. Burada yenidən virusun replikasiyası baş verir, iltihab reaksiyası inkişaf edir. daha sonra viremiyanın ikinci dalğası başlanır: virus külli miqdarda qana daxil olur və vəzi orqanları ilə MSS yayılır. Bu zaman immunitet virusla fəal şəkildə mübarizə aparmağa başlayır və orqanizm tədricən törədici mikrobdan təmizlənir.