Tibb

Yolxucu parotit. Vaksinasiya. Təhlükəsizlik.

Yolxucu parotitdə istifadə edilən vaksinlərin təhlükəsizlik məsələləri nə yerdədir?

Vaksinasiyanın əleyhedarlarının arqumentlərindən biri də - guya ki peyvəndlərdən sonra inkişaf edən çoxsaylı ağır yan effektlərdir. Əlbəttə ki, immunizasiyanı təmamilə təhlükəsiz tədbir adlandırmaq yalan olardı. Vaksinlər – dərman preparatlarıdır və onlar təmamilə təhlükəsiz ola bilməzlər.

Burada məsələ fayda ilə risklərin qarşılıqlı nisbəti ilə bağlıdır. Peyvəndlərər qədərki dövrdə “uşaq” infeksiyaları çoxlu sayda insan həyatına son qoyurdu. Halbuki, bu qədər diqqəti cəlb etmiş müasir vaksinlərin arzuolunmaz reaksiyalarına nadir hallarda rast gəlinir. Bir çox hallarda yumşaq əlamətlər meydana çıxır ki, onlar da sərbəst şəkildə keçir və hər hansı bir ciddi fəsadlara səbəb olmurlar.

Belə ki, parotit əleyhinə peyvəndlərin daha tez – tez rast gəlinən yan effektləri – iynənin vurulduğu yerdə şişkinlik və cüzi ağrılardır. MMR vaksinin vurulmasından təqribən 2-3 həftə sonra 50 uşaqdan birində xanazırın yüngül əlamətləri meydana çıxır: qulağın yanında cüzi şişkinlik müşahidə olunur və o da bir – neşə gündən sonra çəkilir. Bəzən bədəninin hərarəti bir qədər artır, allergiya reaksiyaları və / və ya KRVİ – nı xatırladan əlamətlər meydaan çıxır.

Orxit və qulaqla bağlı problemlər

Tədqiqatların birində alman alimləri 1976–1989 – cu illərdə parotit əleyhinə vaksinin 5,5 milyon dozasının vurulmasından sonrakı fəsadların spekterini qiymətləndirmişdilər. Xayanın altı iltihabı halı aşkar olunmuş, və onlarda ikisi həqiqətən də hidrosele olmuş, qalan dördündə isə əlamətlər 2-3 gündən sonra yoxa çıxmışdır.

Digər tədqiqatda vaksinadan sonrakı neyrosensor ağır eşitmə hallarının geniş yayılması təhlil olunmuşdur. Həmin vaxtda Böyük Britaniyada 6 milyon doza MMR vaksini vurulmuşdur. Tədqiqatçılar doqquz neyrosensor ağır eşitmə halları haqqında məlumat vermişdirlər. Pozuntu halı immunizasiyadan sonrakı müxtəlif zaman kəsiyi ərzində - 3 həftədən 14 aya kimi inkişaf etmişdir. Heç bir halda patologiyailə vaksinasiyanın əlaqəsini əminliklə sübut etmək olmaz.

Aseptik meningit

Aseptik meningit (beyin qişalarının iltihabı) — yolxucu parotit əleyhinə vaksinasiyanın kəskin fəsadıdır. Müxtəlif tədqiqatların məlumatlarınma əsasən onların tezliyi 400 000 – in 1 – dən 500 000 peyvəndin 1 qədər variasiya edir. Bu cür fərq üç məqamla bağlıdır:

- vaksinləri müxtəlif ştammlardan hazırlayırlar;

- istehsal texnologiyaları fərqləndirirlir;

- müxtəlif tədqiqatlarda qiymətləndirməyə yanaşma üsulları fərqlənir (məsələn, alimlər diaqnostikanın müxtəlif meyarlarından istifadə etmişdirlər).

Aseptik meningit qızdırma titrətmə, baş ağrıları, qıcıqlanma, yuxululuq, ürək bulanması, və qusma, fotofobiya (işığa qarşı yüksək həssaslıq) şəklində təzahür edir. İlk əlamətlər adətən vaksinin vurulmasından 7-30 gün sonra meydana çıxır. Vaksinasiya ilə assosiasiya olunmuş aseptik meningit daha çox fəsadsız keçir və pasiyentlər hər hansı bir ciddi nəticələr olmadan sağalırlar.

Hansı vaksin ştammları aseptik meningitə səbəb olur?

2006 cı ildə ÜST vaksinlərin təhlükəsizliyi üzrə qlobal konsultativ komitə (VTQKK) parotit əleyhinə vaksinlərin yan effektlərini öyrənərək, aseptik meningitə xüsusi diqqət yetirmişdir. Beyin qılaflarının vaksinadan sonra zədələnməsinin tezliyini dəqiq müəyyən etmək mümkün olmasa da, onların əsasən Urabe АМ9, Leninqrad-Zaqreb, Hoshino, Torii və Miyahara ştammlarının vurulmasından sonra rast gəlindiyi qeyd olunmuşdur. Bəzən aseptik meningit Ceril Linn və RIT 4385 ştammları ilə vaksinasiyadan sonra inkişaf etmiş, lakin bu hallardan heç biri virusoloji tədqiqatlar ilə təsdiq olunmamışdır. Leninqrad – 3 ştammı Ceril Linn ştammı ilə oxşar təhlükəsizliyə malikdir.

Ümumilikdə, vaksinlərin təhlükəsizliyi üzrə qlobal konsultativ komitənin (VTQKK) ekspert mütəxəssisləri qeyd etmişdirlər ki, haqqında zəruri informasiyanın mövcud olduğu bütün parotit əleyhinə vaksinlər eyni qaydada təhlükəsizdir və onlar immunizasiyaya qədər tətbiq oluna bilərlər.

Parotit əleyhinə milli vaksinaya dair Təlimatda göstərilmişdir ki, peyvənd olunan insanların əksəriyyətində vaksina prosesi əlamətsiz keçir.

Peyvənddən sonra müxtəlif ifadə dərəcəli bəzi yan reaksiyalar müşahidə oluna bilər:

Tez - tez (1/10 — 1/100):

5 sutkadan 15 sutkaya qədər — небольшое кратковременное повышение температуры тела, ринит, легкое покраснение слизистой оболочки зева. Когда вакцину вводят большому количеству людей, допустимо повышение температуры до 38,5 °С не более чем в 2% случаев. Если температура превышает 38,5 °С, применяют жаропонижающие средства.

Nadir hallarda (1/1000 — 1/10000):

- Vaksinasiyadan sonrakı ilk 48 saat ərzində — dəridə reaksiya: qızarma (hiperemiya), iynənin vurulduğu yerdə cüzi şişkinlik müşahidə olunur. Adətən, bu əlamətlər özbaşına, müalicəsiz keçir.

- 5 sutkadan 42 sutkaya qədər — qulaqyanı tüpürcək vəzilərinin cüzi böyüməsi. Onlar 2-3 sutkadan sonra normaya qaytarılır.

- Halsızlıq, pis yuxu, narahatlıq.

Çox nadir hallarda (<1/10000):

- İlk 24–48 saat ərzində allergiyaya meylli insanlarda allergiya reaksiyaları müşahidə olunmuşdur.

- 2–4 həftə sonra — xoşxassəli gedişatı olan serozlu meningit qeydə alınmışdır.

- Xayalıq nahiyəsində ağrı, şişkinlik. Bu cür əlamətlər tez keçir.

Allergiyalı insanlar üçün toyuq embrionları təhlükəlidirmi?

Xarici üçvalentli vaksinlər üçün virusları (Rusiyada yalnız ММР2 münasibdir, belə ki, qalanlarının qeydiyyatı aparılmamışdır) toyuq embrionlarının hüceyrələrində becərirlər. Hazır preparatda yumurta zülalının ağının rast gəlinir. Belə bir sual meydana çıxır: bu cür peyvəndlər yumurta ağına qarşı allergiyadan əziyyət çəkən insanlar üçün nə qədər təhlükəlidir? Aparılan tədqiqatlar göstərmişdir ki, toyuq embrionlarının hüceyrələrində becərilən viruslar ilə parotit əleyhinə vaksinlər yumurtaya qarşı allergiyalar zamanı təhlükəsizdir.

Toyuq embrionlarının hüceyrələrində becərilən virusla hər hansı bir konkret vaksinlər ilə peyvənd etmək münaibdirmi: əgər insan toyuq yumurtasının ağından ibarət olan qidanı yeyə bilərsə, o zaman onu cəsarətlə peyvənd etmək mümkündür.

Zamanla ekspert mütəxəssislərin tərkibi yumurta ağından ibarət olan vaksinlərə qarşı münasibətinin dəyişdiyini izləmək mümkündür. Belə ki, 2000 ci ildə Böyük Britaniyada yumurtaya qarşı allergiyalı uşaqların immunizasiyası ilə bağlı tövsiyyələr çap olunmuşdur. Onlar yüngül allergiya reaksiyaları zamanı MMR vaksinasiyasını ilkin tibbi müəssislərdə, ağır allergiya reaksiyaları zamanı isə MMR vaksinasiyasını klinikalarda aparmağı tövsiyyə edirlər. Bir neçə ildən sonra allerqologiya və klinik immunologiya üzrə Britaniya cəmiyyəti (British Society for Allergy & Clinical İmmunology, BSACI) yeni vəsaiti dərc etdirmiş və o artıq yumurtaya qarşı istənilən allergiya reaksiyasına malik olan insanlara da tibbi müəssisələrdə peyvənd olunmasını tövsiyyə edirdi. Yalnız vaksinin özünə qarşı anafilaktik reaksiyaya malik olan uşaqlar risk qurupuna daxil idilər.

Əks göstərişlər

Əgər Rusiya haqqında danışsaq, o zaman parotit əleyhinə mono – və divaksinin vurulmasına dair əks göstərişlər preparatların təlimatlarında təqdim olunmuş və aşağıdakılardan ibarətdir:

- anafilaktik reaksiyalar və ya aminoqlikozidlərə (qentamisin sulfata), toyuq və / və ya bildirçin yumurtalarına qarşı allergik reaksiyaların ağır formaları;

- ilkin immun çatışmazlıq vəziyyəti (QİÇS-yoluxma əks göstəriş deyildir), bədxassəli törəmələr və qan xəstəlikləri;

- güclü reaksiya (bədənin hərarətinin 40 °С qədər qalxması, hiperemiya və/və ya vaksinin vurulduğu yerdə 8 sm – dən artıq diametrdə şişkinlik) və ya parotit və ya parotit – qızılca vaksininin əvvəllər vurulması zamanı meydana çıxmış fəsadlar;

- hamiləlik və ya laktasiya dövrü;

- kəskin xəstəlik və ya xroniki xəstələliklərin kəskinləşməsi.

Rusiya preparatının təlimatında əks göstəriş kimi hamiləlik və ya laktasiya dövrü qeyd olunmuşdur. İnsan immunoqlobulininin vurulması anından etibarən 2 ay ərzində peyvənd etmək qeyri – effektivdir.